Mistige wolken, van de regen in de drup?

Frank Benneker van de Universiteit van Amsterdam vraagt in zijn recente column voor NoiV wat de consequenties zijn van het snelgroeiende gebruik van cloudcomputing. De verschuiving van computer applicaties van Pc’s en interne servers naar een ‘dienst’  geleverd via een wereldwijd netwerk is waarschijnlijk even fundamenteel als de eerdere verschuiving van mainframe computing naar Pc’s. Gezien de doelstellingen van het Actieplan Nederland Open in Verbinding lijkt cloudcomputing een makkelijke en snel in te voeren oplossing; zet alles op Google Docs en we zijn allemaal interoperabel hoor ik enthousiaste Ambtenaar 2.0 ambtenaren roepen. Maar net zoals Pc’s ‘bevrijding’ brachten van de centrale macht van mainframe beheerders/leveranciers zitten er bij cloudcomputing wat adders onder het gras.

In december 2004 heeft de Nederlandse regering al vastgesteld dat men te afhankelijk was van dominante software leveranciers en dat deze afhankelijkheid een probleem was dat aangepakt ging worden. Het Actieplan is een eerste, heel voorzichtig, stapje in dat aanpakken.

De Nederlandse overheid wil open standaarden vanwege interoperabiliteit en open source vanwege onafhankelijkheid, lagere kosten en het versterken van de lokale bedrijvigheid (diensten i.p.v. licenties). Voor interoperabiliteit zijn open standaarden niet per se nodig. GOUD leert ons dat interoperabiliteit binnen een groep overheden ook bereikt kan worden door top-down opgelegde mono-cultuur. Laat iedereen de zelfde software gebruiken en men kan prettig informatie uitwisselen. De prijs van een mono-cultuur is echter hoog, zowel direct in geld als in minder makkelijk meetbare zaken als beveiligingsproblemen en een extreme afhankelijkheid van een paar buitenlandse private partijen. Vooral dat laatste is lastig te combineren met het idee van een soeverein land met een regering die democratische verantwoording aflegt.

Het onderbrengen informatie-functies van een overheid in mistige wolken die onder controle staan van buitenlandse bedrijven heeft problemen die heel sterk lijken op het soort afhankelijkheid waar de overheid nu juist vanaf wil. Het belangrijke verschil is dat in deze mist zelfs hardware niet van de overheid is of op Nederlandse bodem staat. De hardware kan overal staan en dus vallen onder allerlei wettelijke regimes waar de Nederlandse overheid geen invloed op heeft (en dus ook geen verantwoording over kan afleggen). Een groot deel van de Ambtenaar 2.0 kennis en diuscussies staan bijvoorbeeld op servers van ning.com, en het blijkt nog knap lastig daar van weg te migreren. Ook NOiV voert nog regelmatig discussies op LinkenIn in plaats van hun eigen XWiki omgeving. Logisch dat mensen dat gebruiken waar ze aan gewend zijn maar gezien vanuit de doelstellingen in het Actieplan, de diverse kamer-moties over dit onderwerp en de eerdere uitspraken van de regering zelf is het in de wolken onderbrengen van IT een probleem. Om cloudcomputing in te zetten om ons te bevrijden van de lock-in die de afgelopen 20 jaar is gecreëerd is een typisch voorbeeld van ‘out of the frying pan, into the fire’.

Het niet goed doorzien van de langere termijn consequenties van IT-keuzes heeft ons de huidige problemen gebracht. Er is een situatie ontstaan waar er een apart overheidsprogramma nodig is om overheden weer in vrijheid IT-keuzes te geven die we in andere markten volstrekt normaal achtten. Tenzij de cloudservers op Nederlandse bodem staan en we de broncode onder een opensource licentie krijgen is dit soort mistig gedoe geen stap vooruit maar meer van de regen in de drup.

De Free Software Foundation is bezig met de oplossing voor deze problemen; een gedistribueerde cloud die van ons allemaal is. Op servers die bij ons thuis draaien op vrije software ontworpen om onze digitale vrijheden te garanderen. Dit is ook zoals het internet bedoeld is, allemaal gelijkwaardige spelers op hun eigen wolk.

Update: Webwereld onderzoek laat zien dat de zogenaamde ‘safe harbour’ regeld die de privacy van de gebruikers van clouddiensten moeten waarborgen boterzacht zijn.

Update: Dankzij diverse cases rond Wikileaks (Amazon, .org domein hosting) is het duidelijk dat cloudcomputing niet geschikt is voor zaken die machtige overheden of bedrijven onwelgevallig zouden kunnen zijn. Prima dus voor de ledenadministratie van de sportvereniging maar niet voor belangrijke zaken (overheid, serieuze ondernemingen).