‘Opkomst en ondergang van een wereldrijk?’

Microsoft is een bijzonder bedrijf. Bijzonder snel gegroeid, bijzonder winstgevend, bijzonder gehaat en bijzonder gelukkig dat het alle juridische aanvallen tot nu toe heeft kunnen overleven. De oprichter Bill Gates en zijn zakelijke slimheid is hier een belangrijke factor in geweest. Andere factoren zijn het geklungel van zijn klanten en concurrenten en de ‘verkiezing&’ van Bush die de al gewonnen rechtszaak tegen Microsoft, en de dreigende opsplitsing van het bedrijf, met een sisser liet aflopen. Kost een paar centen, maar dan heb je ook wat.

Gates heeft op het juiste moment in de geschiedenis (toen IBM snel een PC op de markt wilde zetten) een slimme zakelijke move gemaakt. Dat is hij blijven doen en ondanks het onvermogen om zelf met echt originele dingen te komen, was Microsoft altijd in staat een effectieve fast-follower te zijn die dat kon verbergen dankzij marketingcampagnes die wel iets weg hadden van tapijtbombardementen. Ondanks de hoge R&D-uitgaven van Microsoft komt er weinig echte innovatie uit het bedrijf (maar als iemand een voorbeeld kan noemen, hoor ik het graag). Gates is een zeer effectieve zakenman die een tijdje veel geld heeft verdiend voor zijn aandeelhouders. Zijn vroege succes was wellicht ook zijn zwakte, want het succes kwam altijd uit het anderen een poot uitdraaien (IBM, Apple, Spyglass, Netscape; het maakte niet uit). In de moderne IT-industrie is cooperatie juist van centraal belang. Gezamenlijke technologie ontwikkelen, teruggeven aan de community, meedoen aan standaarden. Allemaal dingen waar Microsoft veel moeite mee lijkt te hebben.

De toekomst van Microsoft is niet meer zo belangrijk in termen van technologie ontwikkeling of in termen van invloed op de rest van de IT-industrie. Microsoft heeft zo veel vijanden gemaakt dat er hard is gewerkt aan een goede set alternatieven door allerlei partijen (soms commercieel, soms ideologisch, vaak een beetje van beide). De IT-sector is ook een stuk volwassener geworden en dat betekent dat het soort trucjes waar Microsoft groot mee is geworden, vandaag de dag niet meer mogelijk is. Steeds meer gebruikers, organisaties en complete landen verzetten zich actief tegen het vendor-lock-upgrade-tredmolen businessmodel van Microsoft. Veel klanten van Microsoft zijn klant omdat ze geloven dat er niks anders mogelijk is. Niet omdat ze het graag willen. De meest winstgevende producten van Microsoft (een OS en een kantoorsuite) worden ondertussen gratis weggegeven en de toekomst ervan als profitcenter is dus niet zo rooskleurig.

Het is slim van Gates dat hij zich in de tweede helft van zijn leven gaat richten op goede doelen met een hoge knuffelfactor. Wellicht dat hij over dertig jaar vooral te boek staat als filantroop, en niet als de man met het meest voor antitrustzaken veroordeelde bedrijf uit de geschiedenis van de IT. Het blijft natuurlijk jammer dat zijn steun voor de WIPO er mede toe leidt dat medische patenten wereldwijd zo draconisch gehandhaafd worden en daardoor veel van de problemen die hij wil oplossen, mede zijn ontstaan. Wellicht wordt hij, net als Lubbers en Van Agt, op zijn oude dag alsnog een wijze ‘elder statesman’ die vanuit een veilige persoonlijke positie en een dalend testosterongehalte echt durft te zeggen waar het op staat. Hoop doet leven, zelf voor Gates.